به گزارش مشرق، این روزها چالش آب در کشور جدی تر از گذشته خودنمایی می کند؛ بخش کشاورزی همواره به عنوان متهم اصلی مصرف بی رویه آب معرفی شده است. براین اساس مدیریت مصرف آب در این بخش یکی از مهم ترین مسائلی است که همواره باید مورد توجه باشد.
به گفته برخی کارشناسان کاهش یا توقف کشت محصولات آب بر در استانهایی که با چالش کم آبی مواجه هستند، یکی از مهم ترین اقدامات در راستای مدیریت مصرف آب است؛ در این راستا یکی از اقداماتی که وزارت جهاد کشاورزی برای کنترل مصرف آب در بخش کشاورزی انجام داد، این بود که اعلام کرد کشت برنج جز در دو استان گیلان و مازندران مشمول حمایت های این وزارتخانه نخواهد شد.
در عین حال بسیاری از کارشناسان و مسئولان معتقد هستند این اقدام راهکار مناسبی برای مدیریت مصرف آب نیست به خصوص که امسال نیز این موضوع بویژه در استان خوزستان باعث ایجاد چالش هایی شده و کشاورزان از این اقدام دولت به شدت خشمگین هستند.
بسیاری از کارشناسان، مسئولان و تولیدکنندگان معتقدند مطالعات لازم بر روی این طرح صورت نگرفته است. چند روز قبل در گزارش با عنوان "ممنوعیت کشت برنج؛ تکرار تجربه‌ای شکست خورده" بطور کامل به این موضوع پرداخته شده بود. فرزاد نیکپندار گفته بود: موضوع ممنوعیت کاشت برنج در استان های غیرشمالی که از اوایل امسال از سوی وزارت جهاد کشاورزی مطرح شده، مصادقی از پاک کردن صورت مسئله به جای حل آن است. اجرای چنین طرح هایی بدون فراهم کردن پیش نیازها و زیرساخت های لازم می تواند منجر به تغییر کاربری اراضی و افزایش واردات برنج شود.
وی با بیان اینکه موضوع ممنوعیت کشت برنج در استان های غیرشمالی از اوایل امسال در کشور مطرح شده و بدون هیچگونه پشتوانه مطالعاتی و علمی در حال اجرایی شدن است، گفت: این موضوع از ابعاد مختلفی قابل بحث و بررسی است و اولین مساله مهم در این رابطه شیوه مدیریتی مسئولین وزارت جهاد کشاورزی است؛ به طوری که همواره سعی دارند شیوه ها و ایده هایی را مطرح و عملیاتی سازند که زحمت چندانی برای خودشان نداشته باشد. پیش تر طرح نکاشت به بهانه مدیریت بحران آب، در برخی مناطق کشور مطرح شده بود و در برخی مناطق همچون اراضی زراعی دریاچه ارومیه عملیاتی شد اما از آنجایی که بدون پشتوانه کارشناسی بود شکست خورد.
وزارت جهاد کشاورزی هیچ الگوی کشتی به برنجکاران خوزستانی ارائه نکرده است
ضمن اینکه گفته می شود وزارت جهاد کشاورزی الگوی کشت جایگزین مناسبی ارائه نکرده و اجرای این طرح مشکلات معیشتی فراوان برای کشاورزان ایجاد می کند، در همین راستا محمد سواری، رئیس انجمن برنج استان خوزستان با بیان اینکه استان خوزستان از نظر سطح زیرکشت و تولید برنج رتبه سوم کشور را بعد از مازندران و گیلان دارد، اظهارداشت: کشاورزان در استان خوزستان هر از گاهی با مسئولان دچار چالش هایی در زمینه کشت برنج می شوند چرا که مسئولان معقتدند به دلیل مشکلات آب، کشت این محصول باید متوقف شود.
وی تصریح کرد: با وجود آنکه تلاش کردیم در استان خوزستان کشت برنج به صورت خشکه کاری انجام شود همچنان دیدگاه ها در این زمینه منفی است.
رئیس انجمن برنج خوزستان با اشاره به اینکه بسیاری از مردم در این استان از راه کشت برنج امرار معاش می کنند، اضافه کرد: وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که کشت برنج جز گیلان و مازندران در سایر استان ها نباید انجام شود، اما این مصوبه هیات دولت و مجلس نبوده است.
سواری با بیان اینکه میزان سطح زیرکشت برنج براساس آمار سال گذشته در استان خوزستان ۶۵ هزار هکتار بوده است، گفت: به اعتقاد ما سطح زیرکشت در خوزستان بیش از این میزان است.
وی با اشاره به تجمعات کشاورزان خوزستانی در اعتراض به این مساله، افزود: امسال میزان کشت در استان کاهش زیادی داشته است.
سواری اضافه کرد: کشاورزان به دلیل کشت برنج درگیری های زیادی با مسئولان داشته اند ضمن اینکه موتورهای آب کسانی که اقدام به کشت می کنند پلمپ می شود.
وی ضمن انتقاد از عملکرد دولت در این زمینه درباره اینکه آیا وزارت جهاد کشاورزی الگویی برای کشت جایگزین برنج به کشاورزان خوزستانی ارائه کرده است؟، گفت: هیچ الگویی به کشاورزان ارائه نشده و باید از مسئولان سوال کرد کدام برنامه و هدف را برای اجرا به کشاورزان ارائه کرده اند؟ برای تامین مایحتاج کشاورزان چه برنامه ای دارند؟
سواری با اشاره به اینکه حتما باید محصول دیگری برای کشت جایگزین برنج شود، افزود: بهرحال کشاورزان باید از طریقی امرار معاش کنند.
اشتغال ۲۰ هزار نفر در خوزستان در معرض خطر قرار دارد
وی با اشاره به کشت ۶۵ هزار هکتار برنج در سال گذشته، گفت: زمانی که کشت به صورت خشکه کاری انجام می شود مصرف آب کاهش می یابد در این روش ما محصول را ۴ الی ۵ روز یکبار آبیاری می کنیم و این کار با حداقل آب انجام می شود.
این فعال بخش خصوصی افزود: اگر برای یک هکتار کشت غرقابی ۱۰۰۰ لیتر آب نیاز داریم این عدد در خشکه کاری به ۳۰۰ لیتر کاهش می یابد.
وی تاکید کرد: همه کشاورزان خوزستانی کشت خود را به این شیوه انجام می دهند چرا که بهره وری در هکتار نیز در روش مذکور بیشتر می شود.
سواری تاکید کرد: کشت جایگزین برنج باید محصولی باشد که علاوه بر داشتن صرفه اقتصادی، بازار فروش نیز داشته باشد و هزینه های جاری کشاورزان را پاسخ گوید.
وی با بیان اینکه کشت برنج برای کشاورزان سودآور است، ادامه داد: کشت محصولی مانند گندم برای کشاورزان مشکلاتی ایجاد می کند به عنوان مثال کشاورزانی که در اردیبهشت ماه گندم خود را تحویل دولت داده اند هنوز پولشان را به طور کامل دریافت نکرده اند. اما قیمت برنج برای کشاورزان از همه محصولات اقتصادی تر است.
سواری اضافه کرد: چون کشاورزان سریع تر به پول خود می رسند و با بخش خصوصی کار می کنند و درگیر بروکراسی های اداری دولتی نمی شوند.
وی با اشاره به اینکه کشاورزان خوزستانی از محدودیت منابع آب آگاه هستند، گفت: ما می دانیم که وضعیت آب پرچالش است اما اگر اشتغالی وجود نداشته و کاری نباشد که مردم انجام دهند از چه راهی باید امرار معاش کنند؟
رئیس انجمن برنج خوزستان با بیان اینکه هیچ برنامه ریزی برای کشت جایگزین وجود ندارد، ادامه داد: مسئولان با کدام استدلال می خواهند ۶۵ هزار هکتار سطح زیر کشت را به صفر برسانند؟
سواری با اشاره به اینکه این اقدام موجب از دست رفتن اشتغال افراد زیادی خواهد شد، تصریح کرد: حدود ۲۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیر مستقیم در این حوزه مشغول به کار هستند و ممنوعیت کشت برنج اشتغال آنان را با خطر مواجه می کند.
وی افزود: هم اکنون اگر کشاورزی در خوزستان برنج کاری کند جریمه شده و موتور آب او پلمپ می شود.
سواری ادامه داد: در سالجاری در خوشبینانه ترین حالت حدود ۱۵ هزار هکتار کشت برنج انجام می شود.
وی افزود: باقی برنجکاران نیز فعلا بیکار شده اند و کاری نیست که انجام دهند ضمن اینکه در برخی اراضی جز برنج محصول دیگری نمی توان کشت کرد و همین مساله نیز کشاورزان را دچار مشکل کرده است.
مطالعه دقیق روی طرح محدودیت کشت برنج انجام نگرفته است
همچنین جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج کشور با اشاره به محدود کردن کشت برنج در ١٤ استان از سوی وزارت جهاد، گفت: در این استانها مناطقی وجود دارد که آب مورد استفاده شان، منابع آب زیرزمینی نیست. در برخی نقاط از سیلاب های روان و آب های سرگردان برای آبیاری محصول استفاده می شود.
وی با بیان اینکه در مناطقی از استان سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویر احمد و حتی اصفهان با چنین شرایطی مواجه هستیم، افزود: مسئولان باید قبل از اجرای چنین طرحی به طور دقیق درباره آن مطالعه و الگوی کشت مناسبی برای کشاورزان ارائه می کردند.
دبیر انجمن برنج کشور تصریح کرد: برخی مناطق باتلاقی و مردابی هستند و نمی توان کشت دیگری جز برنج آنجا انجام داد ضمن اینکه تخصص این کشاورزان برنج کاری است و کار دیگری بلد نیستند.
شایق گفت: سال های گذشته در استان کهگیلویه و بویراحمد ٥٣٠٠ هکتار برنج کشت می شد این عدد در حال حاضر به ١٦٠٠ هکتار رسیده است چون خود کشاورزان متوجه شده اند مشکل کم آبی وجود دارد و نمی توانند کشت کنند اما ١٦٠٠ هکتار قابل کشت بوده و مشکلی وجود نداشته است.
وی ضمن انتقاد شدید از عدم ارائه الگوی کشت جایگزین برنج از سوی وزارت جهادکشاورزی، افزود: باید از مسئولان سوال کرد چرا با کشت محصولاتی مثل نیشکر، چغندر قند، هندوانه و ذرت کاری ندارند که برخی از این محصولات حتی بیشتر از برنج آب مصرف می کنند. این مسائل باعث می شود کشاورزان شک کنند که چرا فقط روی کشت برنج بحث وجود دارد.
وزارت جهاد الگوی کشت مناسب تدوین کند
شایق با تاکید بر اینکه وزارت جهاد باید الگوی کشت مناسب ارائه دهد، تصریح کرد: در زمان ایجاد وزارت جهاد کشاورزی حدود ١٧ پرونده که نتیجه سالها کار کارشناسان بود را به مسئولان وقت تحویل دادیم؛ این پرونده ها حاصل کار بیش از ٢٠٠ کارشناس و شامل مباحثی چون مناسبت ترین مناطق کشت، ارقام رایج کشت و طرح خوداتکایی برنج بود اما متاسفانه در نهایت این پرونده ها به زیرزمین منتقل شد و از بین رفت.
شایق با اشاره به اینکه بسیاری از کسانی که آن طرح تحقیقی را انجام داده بودند هم اکنون در این دنیا نیستند، افزود: یکی از چالش های موجود در خوزستان که ما نیز با آن مخالف هستیم بحث دوبار کشت برنج است.
با کشت دوم برنج مخالفیم/ برنجکاران نباید اقدام به کشت دوم کنند
وی اضافه کرد: وقتی کشت اول در این استان به سختی انجام می شود کشت دوم معنا ندارد.
شایق افزود: حتی در مازندران نیز ما دوباره کشت را به هیچ عنوان توصیه نمی کنیم چون آب نیست. مازنی ها می توانند بعد از برداشت محصول برنجشان اقدام به کشت شبدر، یونجه و کاهو نمایند نه اینکه مجددا برنج کشت کنند.
وی گفت : به همین دلیل مازنی ها نمی توانند بگویند ما الگوی کشت نداریم، اما در مورد خوزستان واقعا الگوی کشت جایگزین معرفی نشده است.
وی درباره اینکه کشاورزان خوزستانی می گویند کشت برنج را با خشکه کاری انجام می دهند، گفت: دقیقا همین گونه است، اما متاسفانه وزارت جهاد کشاورزی از بحث خشکه کاری آنچنان که باید حمایت نکرده است.
وزارت جهاد: الگوی کشت و توصیه‌های لازم به کشاورزان ارائه شده است!
این سخنان فعالان کشاورزی در حالی است که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی معتقدند الگوی کشت و توصیه های لازم در این زمینه به کشاورزان ارائه شده ضمن اینکه تصمیم گیری نهایی در کمیته های استانی به ریاست استانداران و بر اساس شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فنی اخذ می شود و نهایتا نمایندگان و همکاران وزارت نیرو در واگذاری آب وفق مصوبات کمیته اقدام می کنند.
در همین زمینه فرامک عزیز کریمی، مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه طرح ممنوعیت کشت برنج در استانهای غیرشمالی دقیقا از چه زمانی مصوب شده است؟، اظهارداشت: موضوع محدودیت کشت برنج در استان هایی به جز گیلان و مازندران از سال ۹۳ یکی از سیاست های وزارت جهادکشاورزی بوده اما به پیشنهاد این وزارتخانه و تحت شرایط حاد نگرانی از بارش های سال آبی جاری (۹۶-۹۷) در ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۶ به تصویب هئیت دولت رسید.
وی اضافه کرد: به دنبال تصویب در اسفندماه ۹۶ و ابلاغ آن به استان ها تصمیم گیری نهایی به کمیته های متشکل از همه دست اندرکاران و به ریاست استانداران محترم واگذار شده و موضوع توسط آنها و به ویژه واگذار کننده آب یعنی وزارت نیرو در حال پیگیری است.
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی افزود: هم اکنون سطح زیر کشت دو استان شمالی (مازندران و گیلان) ۴۲۶ هزار هکتار است که به زیر کشت انواع ارقام برنج رفته اما سطح زیر کشت در سایر استان های دارای کشت برنج تاکنون قطعی نشده است.
کریمی درباره اینکه گفته می شود وزارت جهاد کشاورزی در اجرای این مصوبه عملکرد مطلوبی نداشته و الگوی کشت مناسبی ارائه نکرده است؟، گفت: همانگونه که ذکر شد تصمیم گیری نهایی در کمیته های استانی به ریاست استانداران و بر اساس شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فنی اخذ می شود و نهایتا نمایندگان و همکاران وزارت نیرو در واگذاری آب وفق مصوبات کمیته اقدام خواهند کرد. در خصوص کشت های جایگزین براساس اقلیم و شرایط خاک و آب هر استان توصیه ها به زارعین منعکس شده از جمله برای استان ها کشت هایی مانند سویا، آفتابگردان، کنجد، کینوآ، ماش و پنبه و ... ارائه شده است.
وی گفت:وزارت جهاد کشاورزی توصیه های خود را مبتنی بر منافع ملی و منافع زارعین توأمان و در بلندمدت و با هدف پایداری تولید اعلام می دارد کمااینکه در گذشته نه چندان دور برای مثال در استان مهم فارس برنج کشت می شد، اما به واسطه کمبود منابع آب هم اکنون از کشت پائیزه گندم نیز عاجز شده اند.
